No rebel without a cause

“Wat niet mag, wil je juist daarom,” of iets van die strekking. “Die dingen die verboden zijn, die worden juist aantrekkelijk..”

De algemene suggestie, althans zo komt het op mij over, is dat het verbod zelf, “omdat we allemaal een rebelletje in ons hebben,” tot overtreding uitnodigt.

Even los van deze matige verklaring, die op misplaatst essentialisme berust (wat op zichzelf al misplaatst is), had ik altijd al het gevoel dat een serieuze poging tot verklaring ontbrak. Gelukkig is aan die kwelling een einde gekomen.

Waarom zijn die zogenaamde “verboden” aantrekkelijk?

Laten we een simpel voorbeeld nemen uit de psychologische onderzoekspraktijk. In een kamer staat een taart met een briefje: “Niet van eten.”

Kinderen vinden het moeilijk zich te bedwingen en zouden dat, als er geen briefje zou hebben gelegen, vast ook hebben gehad.

Maar wat “doet” het briefje? Het briefje attendeert je erop dat er géén verklaring wordt gegeven. Sterker nog: je bewustzijn werkt als metapsyche en “wijst je erop” dat wat opvalt, een verklaring is.

Nu is het grappige natuurlijk dat als er bij een afgrond een plaatje van een doodshoofd staat, je wel wil weten waarom dat plaatje er staat, maar als je de afgrond ziet, realiseer je je direct dat het bordje er terecht staat. Je ging immers kijken, dus je bent de rechtvaardiging van de waarschuwing kritisch gaan onderzoeken. Je wilde weten waarom en dat heb je nu zelfstandig vastgesteld.

Precies dat aspect ontbreekt bij die “verboden vrucht” situaties, ja, ook die in Genesis. Ongetwijfeld is dat ook de boodschap – stel geen vragen – maar wij zijn geen Moshanen en wel moderne burgers.

De “verboden vrucht” casus (als collectivum!) wordt gekenmerkt door een waarschuwing waarvoor je niet zelfstandig rechtvaardiging kunt vaststellen (behalve door die zelf te introduceren).

Als je op de snelweg gemaand wordt “70” te rijden, dan moet daar een reden voor zijn. Die wordt over het algemeen ook gegeven (slecht wegdek, scherpe bocht, je nadert een file, werk aan de weg) en dan overweeg je de waarschuwing serieus te nemen. Ken je de bocht als ongevaarlijk of weet je toevallig dat de wegwerkzaamheden al zijn afgerond, dan kun je de waarschuwing negeren.

Maar wat doe je als je kilometers lang géén rechtvaardiging tegenkomt?