Andere. Mensjes.

“Maar des te belangrijker om juist nu de lichtpuntjes te blijven zien. Want wat als quarantaine ons óók kan leren dat geluk anders werkt dan we massaal dachten? Dat er andere wegen naar een fijn leven bestaan dan de uitgesleten olifantenpaadjes waar we met zijn allen tegelijk overheen probeerden te lopen.

Dachten we massaal te weten “hoe geluk werkt?” Dat lijkt me vreemd. Waarom moest die Vlaamse geluksprofessor [Leo Bormans] dat dan in twee woorden samenvatten: “Andere. Mensen?”

“Geluksonderzoekers maken onderscheid tussen twee soorten levensgeluk. De eerste is geluk in het leven: dat is het geluk dat je krijgt van zoveel mogelijk leuke activiteiten, fijne emoties, mooie gebeurtenissen, en van zo min mogelijk negatieve emoties en gebeurtenissen. Geluk in het leven is een optelsom waarbij je de slechte dingen aftrekt van de leuke dingen.

Dat veronderstelt natuurlijk wel dat dit kan en dat is een probleem: kun je het bestaan van je kind optellen bij je seksleven? Het lijkt mij apert absurd.

“De tweede soort geluk is het geluk met je leven. Dat is hoe tevreden en vervuld je bent met het leven dat je leidt. Dat geluk komt van een dieper besef dat je leven zinvol en goed is. Dat geluk is veel moeilijker te kwantificeren.

Het is natuurlijk volstrekt niet te kwantificeren. Sterker nog: stel dat je er naar aanleiding van een bijzondere gebeurtenis (je kind wordt bijvoorbeeld erg ziek, maar geneest gelukkig) anders over gaat denken, dan zie je toch onmiddellijk in hoe oenig het is om hier getallen aan te hangen?

“Geluk” is ook zo’n rare term in deze context: word je gelukkig van zinvol bezig zijn? Volgens mij is het niet relevant: de ervaring van betekenis maakt andere vragen overbodig, niet aan de orde.

Ja, “Ik geef mijn seksleven een 8,” is natuurlijk juist een metafoor, ontleend aan de onderwijscontext! Heerlijk zo’n sapiens figure of speech.

“Die twee soorten geluk hoeven niet per se samen te gaan: ouders van jonge kinderen kunnen bijvoorbeeld tegelijkertijd ongelukkig zijn ín hun leven vol slaapgebrek, maar zo zielsgelukkig mét hun leven dat ze nooit meer willen ruilen.

Hier hebben we het eerder over gehad: in wezen kun je die situaties niet vergelijken, maar dat kunnen we toch geneigd zijn te doen, omdat die geboorte voor mannen werkt als een waterscheiding en voor vrouwen is dat natuurlijk de hele zwangerschap: vóór en ná. Maar kan het zinvol gedaan worden? Je kunt een paar verschillen noemen – die je opvallen.

Kun je het kwantitatief onderzoeken? Nee. Net zo min als je kunt zeggen: door het lezen van Zen and the Art of Motorcycle Maintenance ben ik nu zo blij met kinderboeken die de Astrid Lindgren prijs hebben gewonnen.

Anders gezegd: voor ouders van jonge kinderen is dat slaapgebrek niet een tegenslag zoals een vroege wekker dat is. Het lijkt misschien gezeur, maar door dit “objectivistische” perspectief kunnen ouders nooit goed uitleggen waarom ze wél “gelukkig” zijn.

Men verzandt dan in clichés. Maar die verraden (het) onbegrip.

“Maar voor de tevredenheid met je leven kan de quarantaine juist goed uitpakken.
“Eén belangrijke reden: de quarantaine leert je te willen wat je hebt in plaats van te hebben wat je wilt. De maatregelen maken zo een einde aan een effect waarvan filosofen en geluksonderzoekers al eeuwen weten dat het mensen minder gelukkig maakt met hun leven: het Diderot-effect.

Te willen wat je hebt.. Het gaat natuurlijk om je mindset (mindsetting), je bewustzijn dat enerzijds een ondeugdelijke term is, maar wel zó suggestief dat je er wat aan hebt. Terecht: “hebben” is hier niet zo sterk (hoewel: Habseligkeiten!) en “willen” een conceptueel moerasgebied zo uitgestrekt als dat van Pripyat.

Gaat het om “willen wat je hebt?” Je knopen tellen? Het is een goed begin in een crisis: wat hebben we nog wel? En daar de zegeningen van voorstellen (i.e. “inzien”). Misschien het meta-idee: “er zijn is al heel wat.”

Juist, het omgekeerde – en daar gaat het om in deze taalspeling – “iets willen hebben” is inderdaad een recept voor gedoe, maar toch:

Is het hele hebben en houden wel voldoende bewust van onze psyche en haar virtuoze verandering?

“Hoe dat ook uitpakt, zeker is dat de Japanse opruimgoeroe Marie Kondo de geesten onbedoeld rijp heeft gemaakt voor deze quarantaine. We moeten nu massaal winkelen in onze eigen kast, shoppen in ons bestaande leven, terwijl we bewuster dan ooit de vraag stellen: Does it spark joy?

Het suggereert dat ons interieur ons iets over onze psyche vertelt.

Ja, het is een natuurlijk moment voor reflectie, zeker. Maar betekent dat ook dat we have to take stock of our lives? De metafoor van ons bewustzijn als een plek is.. faliekant!

Laten we de boel op de kant trekken.

“Kunstenaar David Hockney deelde op zijn Instagram onlangs prachtige platen van bloeiende narcissen en andere bloemen in zijn Normandische tuin. „Vergeet niet dat ze de lente niet kunnen annuleren”, schreef hij erbij. „De enige echte dingen in het leven zijn eten en liefde, in die volgorde.”

Filosofen zeggen blijkbaar: reflecteren. Kunstenaars spelen zoals kinderen: beter.

Alles draait om de ideeën (oké, ja, daar heb je wel wat energie voor nodig).

“Een overdaad aan keuzes leidt juist tot minder geluk, dat is de keuzeparadox waar de laatste jaren boeken over zijn volgeschreven. Een overdaad aan opties demotiveert en verlamt. Er is een beroemd experiment van de Amerikaanse universiteiten Columbia en Stanford waarbij de onderzoekers jam gingen verkopen op een markt. De ene dag kregen de bezoekers van de kraam de keuze uit zes jams, de andere uit maar liefst 24.

Gekkies: alsof jam iets met geluk te maken kan hebben.

“Keuzestress was voor de coronacrisis millennial-aandoening nummer één. Veel mensen snakken er al een tijd naar dat keuzes voor hen gemaakt worden. Dat blijkt zelfs nog in quarantaine. We hebben alle tijd van de wereld en de complete bibliotheek aan menselijke creativiteit in onze handpalm, maar we kijken massaal naar The Tiger King op Netflix omdat het algoritme ons dat aanraadt. Er is geen betere remedie tegen keuzestress en fear of missing out dan quarantaine. Je mag niks, maar je mist dus ook niks.

Gekkies. We doen het toch niet omdat het algoritme ons iets aanraadt, we doen het omdat we geloven dat het algoritme ons iets aan te raden heeft en dat geloof kan best wel eens gebaseerd zijn op onze ervaring!

Ook gekkie: keuzestress impliceert natuurlijk niet dat mensen willen dat keuzes vóór hen gemaakt worden. Maar een nieuwe serie uitproberen is nu eenmaal supertijdrovend!

“Veel van de ruis die nu stilvalt is de ruis die afkomstig is uit ingesleten patronen en gewoontes. Sommige van mijn gewoontes waren zo dominant geworden dat mijn halve leven op de automatische piloot draaide. We zijn de laatste jaren volstrekt geconditioneerd geraakt om de hele tijd hetzelfde gedrag te vertonen: om elke vijf minuten op je smartphone te kijken, steeds weer nieuwe spullen te kopen, elke dag te forenzen naar een ver kantoor, dagelijks weer onweerstaanbare trek te krijgen in een frikadel als je op je vaste tijdstip langs het open buffet van de stationswinkels loopt. Het moderne leven hangt aan elkaar van de gewoontes, compulsies, verslavingen.

Wat dacht je van het premoderne leven. Dacht je dat daar iets buiten gewoontes om bestond?!

Bron: Wouter van Noort https://www.nrc.nl/nieuws/2020/05/07/ruisloos-leven-a3998915 7 mei 20