Sook sprak en zei al: “Alle fouten komen voort uit arrogantie..

Een artikel met zo’n titel moet hier besproken worden:

“Je weet niet wat je niet weet – en dat leidt tot fouten en arrogantie

Kijk dan gelijk ook even The Big Short.

“We gaan voorbij de conceptuele kennishorizon. Of nee, wacht, nog even niet – laten we eerst erkennen dat er een conceptuele kennishorizon bestáát. Dat daarachter dingen zijn die we niet weten of kennen en waarvan we ook niet wéten dat we ze niet weten of kennen.

Waarschijnlijk is dit idee voor docenten net zo belangrijk als hun eigen kennishorizon: in die zin dat ze beseffen dat hun leerlingstudenten bij uitstek gekarakteriseerd worden door hun gebrek aan inzicht over hun gebrek aan ideeën. Dat ze onvoldoende weten voor de toets kunnen ze nog wel begrijpen, maar dat het gebied waarover ze nog nooit hebben nagedacht altijd oneindig veel groter zal zijn dat die paar vluchtige vaststellingen, die al niet te tellen zijn, zal een novum zijn. Ik schat zo in dat het dat voor de meeste docenten ook is.

“Soms hebben we een vaag gevoel dat er nog iets is; in het ergste geval hebben we er helemaal geen taal voor, geen cognitieve representatie van – psychologentaal voor: er zit niets over in ons hoofd. Geen kenmerken, geen mogelijke associaties met andere ideeën, gebeurtenissen, gedragingen.

In eerste instantie lijkt het moeilijk hier een voorbeeld van te geven: wat er na onze eigen dood is, lijkt nou juist geen goed voorbeeld. Niet omdat er wel iets zou kunnen zijn, maar omdat we bij dit ontbreken juist van alles zijn gaan verzinnen. Maar misschien dan onmetelijk leed: daar hebben we immers (nog) geen woorden voor (ontworpen). Of de Heilige Graal van de fysica: de Grand Unified Theory. Een trinair begrip van eend-konijn plaatjes.

“Of het ontbreken van het begrip ‘rouw’ op Tahiti, waardoor mensen die wij ‘rouwend’ zouden noemen zelf zeggen dat ze zich ‘raar’ of ‘ziek’ voelen – ze hebben een vaag gevoel dat er iets is. Antropoloog Robert Levy beschreef de afwezigheid van rouw bij Tahitianen in 1973; Wu en Dunning noemen dat de introductie van het concept hypocognitie in de moderne gedragswetenschap.

Terwijl het natuurlijk de standaard was binnen de filosofie. Of die stoffige discipline gesproken: die is dus ronduit avant-garde (en dus niet avant-gardistisch).

“Het kan leiden tot fouten in gebieden waarop mensen (nog) geen expert zijn, maar ook tot fundamenteel wederzijds onbegrip en misplaatst superioriteitsgevoel. Want mensen zien vaak wel de mooie dingen uit hun eigen cultuur die bij andere culturen ontbreken, schrijven Wu en Dunning, maar niet het omgekeerde, niet de gebreken van hun eigen cultuur.

Dit lijkt toch net een ander punt, maar goed, degene die er vorig jaar op mijn “aanraden” haar profielwerkstuk over schreef heeft het geweten!

“Mensen begrijpen ook vaak niet welke morele principes van belang zijn voor hun politieke tegenstanders. Daardoor blijven partijen langs elkaar heen praten, terwijl dat niet per se hoeft.

Dit punt hebben we hier wel gehad. Ook in combinatie met het idee dat je een willekeurige uitspraak niet alleen in de bijbehorende context moet zien, maar ook in de context van de spreker – wat het leven natuurlijk wel erg veel ingewikkelder maakt.

“Vaak hebben geen idee dat een andere groep mensen fundamenteel andere waarden kan hebben.

Deze zin klopt natuurlijk niet, want dat weten we wel, maar we kunnen er natuurlijk niet op een dwingende wijze aan herinnerd worden.

“Het zou ons menselijke bestaan verrijken, denken de psychologen, als we nog meer concepten tot onze beschikking hadden.

Nou, precies, daar werken we hier aan!

“En misschien is hypocognitie niet zo belangrijk als het getal nul, schrijven ze bescheiden, maar ze hopen toch dat het concept helpt om nog beter te begrijpen hoe mensen de wereld om zich heen in kaart brengen en ervaren. Weg met de de hypocognitie over hypocognitie!

Leuk! Nu is hypocognitie ongetwijfeld veel belangrijker dan het getal “0,” maar klopt die laatste zin wel? Als hypocognitie inhoudt dat je nooit kunt overzien wat je niet weet, kan dat dan iets zijn waarover je je fundamentele onbegrip kunt aanpakken?

Wie het weet mag het zeggen, maar je ziet het pas als je het doorhebt.

† Ellen de Bruin – https://www.nrc.nl/nieuws/2018/07/20/je-weet-niet-wat-je-niet-weet-en-dat-leidt-tot-fouten-en-arrogantie-a1610681 20 juli 18