Geslaagde kunst is elliptisch

“Wie gevoelig is voor kunst, is dat omdat het je brein in staat stelt op avontuur te gaan. Een avontuur dat voor iedereen die een kunstwerk tot zich neemt anders is, zelfs als je het beleeft in een zaal met duizend andere mensen. Die eenzame reis zonder bestemming maakt kunst verleidelijk. Omdat het de reiziger even vrijstelt van plichten en morele dilemma’s en andere beperkingen die in ons dagelijks leven onvermijdelijk zijn.

Hier wordt het beeld geschetst van de Sapiens, gebukt onder de last van zijn bestaan en de gevangenis van de doelmatigheid, dat gefuikte gedoe. F*cked? Focked? Fyked!

Dus dat gaat/werkt niet. Kunst is “verleidelijk” omdat het een “geleid dagdromen” is. Met denken als een delta. Waarom ervaart de reiziger die vrijstelling? Omdat zijn geest hemhaar niet meer tegenwerkt: “Groove..

“Wie over een kunstwerk schrijft of praat, is als het ware een ontdekkingsreiziger die thuiskomt en vertelt wat hij gezien heeft.

Dus.. het schilderij is het gebied!

“Zoals Kapitein Willard in Apocalypse Now verdwaalt op de fictieve Nung-rivier, zo verdwaalt Coppola in zijn eigen maakproces. En juist omdat hij de weg kwijtraakt, omdat hij al makend niet weet waar hij eigenlijk heen moet, komt hij tot een van de grote meesterwerken uit de filmgeschiedenis.

Maar misschien is het goed om toch iets uit te leggen over het meesterlijke karakter van de film:

Je gaat met de hoofdpersonen steeds verder mee de steeds minder voorspelbare diepte in. De scene met de Fransen is dan misschien wat vergezocht en legt misschien te veel uit, je kunt het ook zien als een laatste rustpunt voor de kijker/volger/geest die meegevoerd wordt. De rivier op naar het einde.

“Bij iedere première wordt mij gevraagd om een interview over de voorstelling te geven. De eerste vraag is meestal: “Waar gaat de voorstelling over?
Als maker ben ik de laatste die daar een zinnig antwoord op kan geven. Sterker nog, ik wil mij er niet mee bezighouden omdat dit mij alleen maar in de weg gaat zitten. Als je dat wel doet, wek je op zijn minst de verwachting dat je geen voorstelling, maar een pamflet hebt gemaakt.
Toch zijn die interviews belangrijk. Je trekt er mensen mee naar het theater en zeker als je, zoals ik, geen subsidie krijgt, is het belangrijk dat iemand je kaartjes koopt.

Je wil immers wel weten wat voor soort product je koopt.

“Een kunstenaar die verklaart dat zijn werk mensen dichter tot elkaar brengt, kan voorlopig op meer bijval rekenen dan iemand die verklaart met kunst bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. Beide hebben in wezen niets te maken met waar kunst over gaat. Namelijk ons leven juist te vrijwaren van de verantwoordelijkheid positie in te nemen over hoe bevolkingsgroepen zich ten opzichte van elkaar dienen te verhouden.

Toch is er opnieuw meer over te zeggen – overigens zou ik niet zo goed kunnen bedenken welk kunstwerk bevolkingsgroepen tegen elkaar op zet.

“De onlangs overleden auteur Philip Roth verklaarde, toen men hem vroeg waarom hij schreef: “Omdat ik niet weet wat ik anders met mijn hersenen moet doen.

Because it’s there.

“Nieuw aan deze tijd is, denk ik, dat ook mensen die niet gegrepen zijn door een alomvattende ideologie zich bedreigd voelen door de gedachte dat ze kunnen verdwalen. Door onze mobiele telefoons zijn we vergeten wat het is om de weg niet te weten.

Ga dan toch naar Venetië!

“Ook als publiek moet je sterk in je schoenen staan. Je moet zelf beslissen wat je in een werk ziet. Je moet zelf moeite doen. Je bent zelf verantwoordelijk voor wat je ziet.

Waarbij het zelf een contextueel begrip is: je bent zelf verantwoordelijk, want we zijn samen verantwoordelijk. Voor elkaar.

Maar het punt is wezenlijk: transionele, niet-lineaire processen hebben als uitkomst niet een definitieve conclusie, maar meanderen.

“Dat zolang je over kunst praat, je niet mag vergeten dat het juist moest mislukken.

De vraag is of dit wel de juiste (i.e. treffende) wijze om uit te drukken wat kunst is: datgene wat je niet kunt, niet moet afmaken. Geslaagde kunst is onaf. Het moet voldoende ruimte geven om niet gereduceerd te worden tot een eenduidige betekenis, zoals geïllustreerd door: “Ah, daar liggen mijn handschoenen!”

“Zoals schrijver en journalist George Saunders onlangs zei: “Een grap zorgt ervoor dat we even geconfronteerd worden met het feit dat het beeld dat we van de wereld hebben, niet overeenkomt met hoe de wereld werkelijk is.

Dat klopt volgens mij niet: als we de grap begrijpen, worden we even geconfronteerd met het feit dat het beeld dat we van de situatie hadden precies hetgeen is wat ons “erin” doet trappen. Het gaat hier niet om een beeld van de wereld, maar hoe wij situaties begrijpen – en dat dat psychologische proces zich leent voor practical jokes.

† Micha Wertheim – https://decorrespondent.nl/8420/wat-de-beste-kunstwerken-met-elkaar-gemeen-hebben-ze-zijn-mislukt/1691498035260-d1497331 22 juni 18