De exacte wetenschap KAN ook echt exact zijn
Een extreem goed voorbeeld voor de rationalistische denkvout vinden we in de Groene Amsterdammer:
“En dáár draait het natuurlijk om: hoe betrouwbaar is Goldhagen? Op dit punt tonen zowel Finkelstein als Birn aan dat Goldhagen zo selectief te werk gaat dat je eigenlijk kunt zeggen dat hij sjoemelt met de feiten. Finkelstein toont aan dat Goldhagen nogal dubieus citeert uit de secundaire literatuur. Nog ernstiger springt hij om met het moeilijker te controleren bronnenmateriaal. Birn laat zien dat Goldhagen doelbewust datgene wegmoffelt wat hem niet uitkomt. Zo beweert hij telkens dat joden veel wreder en genadelozer werden behandeld dan andere gevangenen. Hij citeert bijvoorbeeld uit een ooggetuigeverslag waarin wordt beschreven dat een jood werd doodgeslagen. Dat verderop in hetzelfde verslag uitvoerig werd beschreven hoe een niet-joods meisje op beestachtige wijze werd verkracht en vermoord, vertelt Goldhagen ons echter niet. Hij wil zo graag aantonen dat, als gevolg van het ‘eliminatie-antisemitisme’, de joden vele malen slechter werden behandeld dan andere groepen, dat hij het lot van de overige nazi-slachtoffers veel te rooskleurig voorstelt.
Maar het gaat mij hier niet om het kennistheoretische en wetenschapsfilosofische probleem van de scope van je bronnenmateriaal en de diepzinnige selectiviteit van het bewustzijn, alhoewel het daar hier juist om gaat!
Het gaat mij vandaag, na bijna 18 jaar, om de metadenkfaut: dat het “eliminatie-antisemitisme” iets is wat zo was: een stabiele psychologische state of affairs, of beter: een state of mind, die de Duitser in staat stelde te doen wat hij heeft gedaan.
Terwijl Philip Zimbardo’s SPE heel duidelijk toont wat we niet echt begrijpen: het non-lineaire proces van ons bewordzijn: dat we meanderen: dat de bewegingen van onze geest telkens meer en meer uit de hand lopen, maar dat we dat zelf niet kunnen zien. Waarom zou Charles Taylor anders roepen in de Canadese woestijn?
Dat ons bewustzijn, want dat suggereert deze term toch, niet een stabiel perspectief is, maar dat wel lijkt. We zijn dan ook blind voor onze eigen meandering.
En zo haben wir es nicht bewusst.
Bron: Rob Hartmans – https://www.groene.nl/artikel/het-dagelijkse-werk-van-de-shoah 20 mei 1998
